Vragen en antwoorden over de Spreidingswet

Waarom voert de gemeente de Spreidingswet uit?

De Spreidingswet is de huidige wet. Als gemeente zijn wij verplicht om ons aan alle wetten te houden, dus ook aan de Spreidingswet. Het college heeft dan ook in oktober ‘24 een voorgenomen besluit genomen over twee asielopvanglocaties te weten in Tuil en in Geldermalsen. De gemeenteraad zal het college adviseren waarna het college een definitief besluit zal nemen. Overigens neemt het college geen besluiten die niet meer terug te draaien zijn. Echter, de uitvoering is tijdelijk stopgezet. 

Waarom stopt de gemeente tijdelijk met de uitvoering?  

Gemeente West Betuwe wil zich houden aan wetgeving, maar stopt tijdelijk met de uitvoering van de Spreidingswet tot januari 2025. De reden hiervoor is de brief van 25 oktober over asielnoodmaatregelen van de minister-president aan de Tweede Kamer. Daarin meldt het kabinet dat de Spreidingswet zo mogelijk eind 2024 al wordt ingetrokken. Er is echter veel onduidelijkheid vanuit Den Haag. Dat maakt het handelen voor de gemeente moeilijk. Over zo’n belangrijk en gevoelig onderwerp als de Spreidingswet wil het college namelijk helder kunnen communiceren naar inwoners. Daarom gaan de informatiebijeenkomst voor inwoners, die gepland waren voor november ‘24, niet door.

Het lijkt erop dat er pas in januari 2025 meer duidelijkheid komt vanuit Den Haag. Half januari bespreekt het college de stand van zaken aangaande de intrekking van de Spreidingswet. Onlangs trok de eigenaar van de mogelijke opvanglocatie in Tuil zijn aanbod terug. Mocht de Spreidingswet van kracht blijven, dan zal de gemeente een alternatief zoeken.  

Wanneer wordt de Spreidingswet ingetrokken?

Dat is niet bekend.

Hoeveel opvangplekken moet West Betuwe regelen?

De gemeente heeft als taak om 331 opvangplekken te regelen. Deze moeten minimaal vijf jaar beschikbaar blijven.

Kan die opgave veranderen?

Iedere twee jaar wordt opnieuw berekend hoeveel opvangplekken een gemeente moet hebben. Dit kan betekenen dat de taakstelling dan hoger of lager wordt. Dan zullen er dus meer of minder plekken nodig zijn.

Belangrijke tekst: Let op: Deze vragen en antwoorden zijn alleen van toepassing als de Spreidingswet van kracht is. 

Waar komen de beoogde asielopvanglocaties?

Als de Spreidingswet van kracht blijft, dan is de beoogde locatie Meersteeg 4G bij het veld van de Hondensportvereniging HSV in Geldermalsen. De locatie aan de Graaf Reinaldweg 18-20 in Tuil is afgevallen vanwege het intrekken van het locatieaanbod door de eigenaar.   

Voor wie zijn de opvanglocaties bestemd?

Deze locaties zijn bedoeld voor mensen die gevlucht zijn voor oorlog en/of vervolging en asiel hebben aangevraagd; asielzoekers dus.

Om welke vluchtelingen gaat het en waar komen ze vandaan?

Het gaat om gezinnen, mannen, vrouwen, kinderen van diverse leeftijden en nationaliteiten, allemaal mensen die asiel aanvragen in Nederland. De samenstelling van deze groep verandert doorlopend.

Kan de gemeente kiezen of er bijvoorbeeld gezinnen naar West Betuwe komen?

Het COA spant zich in om tot een evenwichtige samenstelling van bewoners in de opvanglocaties te komen. Overigens is de instroom van vluchtelingen in Nederland leidend.

Wanneer is bekend dat de asielopvang doorgaat?

Uiterlijk 1 januari 2025 neemt de minister van Asiel en Migratie een verdeelbesluit over alle aangewezen asiellocaties in Nederland. Pas dan is bekend of de locaties ontwikkeld gaan worden voor asielopvang. Tenzij de Spreidingswet niet meer van kracht is.

Wanneer komen de eerste asielzoekers?

Antwoord: Uiterlijk 1 januari 2025 neemt de minister van Asiel en Migratie een verdeelbesluit. Dan is duidelijk of de twee asielopvanglocaties beschikbaar moeten zijn. Als de Spreidingswet nog van kracht is moet de opvang in principe op 1 juli 2025 gereed zijn.

Welke vluchtelingen vangt West Betuwe al op?

• Asielzoekers: 0
• Ontheemden uit Oekraïne:  383 plekken, verspreid over 18 locaties
• Taakstelling huisvesten statushouders in 2024: 106 statushouders 

Kan de omgeving meedenken over wat nodig is om de opvang goed te regelen?

Heel graag zelfs. Met elkaar kunnen we ervoor zorgen dat het een goede opvang wordt voor de vluchtelingen en voor de omgeving.
Als bekend is of de opvanglocaties beschikbaar moeten zijn komen wij hierop terug in de kernen.

Hoe wordt de veiligheid gegarandeerd?

De gemeente is verantwoordelijk voor de veiligheid in de openbare ruimte. Wij nemen onze verantwoordelijkheid en maken daarover afspraken met het COA, de politie en andere partijen. Op een COA-opvanglocatie regelt het COA de beveiliging en is het COA 24 uur per dag bereikbaar. Veiligheid op welk front dan ook kan nooit 100% worden gegarandeerd.

Hoe informeert de gemeente inwoners?  

De gemeente communiceert vanaf het moment van de Spreidingswet in werking trad over de uitvoering van de wet in West Betuwe. Communicatie gaat via de gemeentelijke kanalen zoals de website, gemeentepagina in het Kontakt,  digitale nieuwsbrief en social media. Bewoners zijn via deze weg ook uitgenodigd om mee te denken over hoe asielopvang het beste georganiseerd kan worden. Meedenken kon via een enquête en gespreksavonden. Blijf op de hoogte door je aan te melden voor de digitale nieuwsbrief van de gemeente.

Waar kan ik terecht met een vraag over nieuwkomers? 

Mail naar nieuwkomers@westbetuwe.nl. Bellen kan ook via 0345 –728800.

Waarom zijn in oktober 2024 alleen direct omwonenden en omliggende bedrijven rond de beoogde asiellocaties in uitgenodigd?

Voorlopig komt er nog geen asielopvang, maar het COA doet op de locaties al wel nader onderzoek. Direct omwonenden zullen opmerken dat er mensen op en rond de locaties lopen. Daarom heeft de gemeente hen rechtstreeks geïnformeerd en uitgenodigd om hen tijdig te informeren.

Overige inwoners hebben wij geïnformeerd via de gemeentelijke kanalen zoals de website, gemeentepagina, de digitale nieuwsbrief en sociale media. De informatiebijeenkomsten voor inwoners, die gepland stonden voor november ’24, gaan niet door vanwege het tijdelijk stopzetten van de uitvoering van de Spreidingswet.

Hoe zag de participatie eruit?  

In april 2024 is er een enquête geweest waaraan 1.135 personen hebben meegedaan. Daarin werden vragen gesteld en ideeën opgehaald op welke manier de wet zou kunnen worden uitgevoerd. Het aantal is voldoende om representatief te zijn. Er zijn zes dialoogsessies geweest met inwoners waaraan 166 personen hebben deelgenomen.

Over de uitkomsten van de enquête en de dialoogsessies is door de gemeente gecommuniceerd. Alle resultaten zijn op de website na te lezen.
Ook communiceren wij over hoe het proces verloopt.  

Wat was het resultaat van de participatie?

Er was een enquête (1.135 deelnemers) en 6 gespreksavonden (166 deelnemers). 
a.    Uit de enquête onder inwoners blijkt dat 51% kiest voor 7 kleine locaties verspreid over de gemeente. 14% heeft geen voorkeur voor een bepaalde grootte, 20% wil één locatie voor 331 personen 15% voor 2 á 3 locaties voor samen 331 personen. 
b.    Langs de randen van de kernen heeft de voorkeur als het gaat om locaties van meer dan 100 bedden. 
c.    Van de mensen die een voorkeur hebben voor 2 á 3 middelgrote opvanglocaties vindt 58% een locatie langs een kern de beste plek. Het college heeft.
d.    Deelnemers uit de dialoogsessies maakten nuanceringen ten aanzien van de omvang van opvanglocaties. Ze gaven de voor- en nadelen aan van wat grotere en wat kleinere locaties.

De uitkomsten van de participatie, kaders van de gemeenteraad en de eisen van het COA speelden een belangrijke rol bij de afwegingen en asiellocatiekeuze van het college. En natuurlijk wet- en regelgeving.  

Is de enquête representatief? Niet iedereen heeft die immers ingevuld. 

Wij ontvingen ruim 1.100 ingevulde vragenlijsten. Met dit aantal kunnen wij zeggen dat het representatief is voor West Betuwe. Het aantal is verhoudingsgewijs vele malen groter dan bijvoorbeeld de aantallen die gebruikt worden bij nationale peilingen en commercieel onderzoek. Daar kunnen wij dus tevreden over zijn. Maurice de Hond bijvoorbeeld, peilt onder 8.000 mensen als het om verkiezingen gaat. Daarmee kun je redelijk de voorkeuren van Nederlanders voorspellen.

Wat is de invloed van participatie? Zijn de uitkomsten leidend? 

Het is één van de criteria die het college afweegt bij de keuze voor een locatie. Ook de kaders van de gemeenteraad en de eisen van het COA spelen een belangrijke rol bij de afwegingen en asiellocatiekeuze van het college.

Waarom kunnen inwoners niet zelf bepalen waar de opvangplekken komen?

Besluiten over asielopvanglocaties zijn de verantwoordelijkheid van het college van B&W. Het is niet wenselijk om die verantwoordelijkheid bij inwoners neer te leggen.

Is er inspraak mogelijk t.a.v. de (voorlopig) aangewezen locaties?

Bewoners konden meedenken over ‘hoe’ de opvang geregeld kan worden, er is echter geen inspraak over ‘of’ de opvang er komt. Het college van B&W maakt een afweging tussen de uitkomsten van de dialoogsessies en enquête, kaders van de gemeenteraad, wet- en regelgeving en eisen van het COA. Het besluit van het college is niet voor bezwaar vatbaar

Kan ik bezwaar maken tegen de locaties?

Tegen het besluit van het college is geen bezwaar mogelijk. Het realiseren van een opvanglocatie is een wettelijke plicht. Daarom neemt de gemeente het besluit om op een bepaalde plek een opvanglocatie te realiseren. Het college neemt een voorlopig besluit, de gemeenteraad kan haar wensen en bedenkingen aangeven. Daarna besluit het college definitief waar de opvangplekken komen. 

De plekken moeten voor 1 juli 2025 beschikbaar zijn voor opvang, tenzij de Spreidingswet niet meer van kracht is. Mogelijk is er bezwaar tegen eventuele bouwplannen. Het kan zijn dat voor het gebruik van een locatie voor nieuwkomers nog vergunningen nodig zijn (bijvoorbeeld als er een opvanglocatie gebouwd moet worden). Welke procedure dat precies is, is afhankelijk van de locatie. We informeren inwoners over de procedure(s) en de daarbij horende bezwaarmogelijkheden.

Wat betekent een voorgenomen besluit?

Dat is een voorlopig besluit van het college van burgemeester en wethouders (B&W). De gemeenteraad heeft de gelegenheid om bezwaren en bedenkingen door te geven aan het college. Dat zijn adviezen voor het uitvoeren van het definiete besluit.

Waarom en hoe heeft het college een voorgenomen besluit genomen?

Om te voldoen aan de Spreidingswet heeft het college van burgemeester en wethouders (B&W) een voorgenomen besluit genomen over opvanglocaties voor asielzoekers. Bij het voorlopige besluit heeft het college de uitkomsten van de enquête over asielopvang en dialoogavonden met inwoners én de druk die opvang geeft op lokale voorzieningen zwaar meegewogen.

Het blijkt dat door te kiezen voor twee opvanglocaties van 150 plaatsen, de druk op de voorzieningen voor onze inwoners minimaal is. Dat komt omdat het COA dan zelf zorgt voor bijvoorbeeld beveiliging, dagbesteding en huisartsenzorg op de opvanglocaties. Na ontvangst van bezwaren en bedenkingen van de gemeenraad neemt college een definitief besluit. Bezwaren en bedenkingen zijn adviezen voor het uitvoeren van het besluit. 

Of de opvanglocaties er ook echt komen, hangt af van het besluit van minister van Asiel en Migratie. Het college neemt sowieso geen besluit dat niet teruggedraaid kan worden. 

Waar komen de beoogde asiellocaties?

Als de Spreidingswet van kracht blijft, dan is de beoogde locatie Meersteeg 4G bij het veld van de Hondensportvereniging HSV in Geldermalsen. De locatie aan de Graaf Reinaldweg 18-20 in Tuil is afgevallen vanwege het intrekken van het locatieaanbod door de eigenaar. 

Moeten alle verenigingen weg?

Voor de Hondensportvereniging (HSV) wordt in overleg met HSV een alternatieve plek gezocht.

Wanneer besluit het college?

Zolang de Spreidingswet van kracht is houdt de gemeente zich aan de opdracht om asielzoekers op te vangen. Dat betekent dat het college ook een definitief besluit moet nemen over opvanglocaties. 

Echter stopt de gemeente tijdelijk met de uitvoering van de Spreidingswet tot januari 2025. De reden hiervoor is de brief van over asielnoodmaatregelen van de minister-president aan de Tweede Kamer. Daarin meldt het kabinet dat de Spreidingswet zo mogelijk eind 2024 al wordt ingetrokken. Er is echter veel onduidelijkheid vanuit Den Haag. Dat maakt het handelen voor de gemeente moeilijk. Over zo’n belangrijk en gevoelig onderwerp als de Spreidingswet wil het college namelijk helder kunnen communiceren naar inwoners en gemeenteraad.

Het lijkt erop dat er pas in januari 2025 meer duidelijkheid komt vanuit Den Haag. Half januari bespreekt het college de stand van zaken aangaande de intrekking van de Spreidingswet.  

Wat gebeurt er als de Spreidingswet van tafel is?

Als de Spreidingwet is ingetrokken is er geen juridische grondslag om de wet uit te voeren. Dan stopt de uitvoering van de wet in West Betuwe.

Wanneer besluit de minister?

Uiterlijk 1 januari 2025 neemt de minister van Asiel en Migratie een verdeelbesluit voor alle provincies. Dan is bekend of opvanglocaties in West Betuwe beschikbaar moeten komen. Het college wacht het besluit van de minister af en neemt geen besluiten die niet terug te draaien zijn. Volgens de Spreidingswet moeten opvanglocaties op 1 juli 2025 beschikbaar zijn, tenzij de Spreidingswet niet meer van kracht is.

Belangrijke tekst: Let op: Deze vragen en antwoorden zijn alleen van toepassing als de Spreidingswet van kracht is.

Heeft de opvang van asielzoekers invloed op de taakstelling voor statushouders?

Nee, de verschillende opgaven voor Oekraïners, statushouders en asielzoekers staan los van elkaar. De nieuwe taakstelling voor asielzoekers komt dus bovenop de al bestaande taak voor Oekraïners en statushouders.

Welke invloed heeft deze groep nieuwkomers op het woningtekort?

Opvanglocaties voor asielzoekers hebben geen invloed op beschikbare woningen. Er zullen geen huizen worden gebruikt voor de opvang van deze groep nieuwkomers. Er bestaan verschillende mogelijkheden, waarover nog besloten moet worden welke voor West Betuwe werken. Het COA kan bijvoorbeeld nieuwe tijdelijke gebouwen neerzetten.

Krijgt de gemeente een vergoeding voor de opvangplekken?

Indien de gemeente de opvang zelf ontwikkelt en regelt, is er een vergoeding voor iedere plek die is gerealiseerd. Ook voor de plekken die niet gevuld zijn.  

Geldt de vergoedingsregeling voor vijf jaar of is deze blijvend?

Vooralsnog is de regeling blijvend, tenzij de wet wordt aangepast.

Kost de opvang de gemeente geld?

Nee, West Betuwe heeft voor vluchtelingenopvang het uitgangspunt dat dit binnen bestaande budgetten en vergoedingen wordt uitgevoerd. Als het COA de asielopvang organiseert en ontwikkeld dan kost dat de gemeente ook geen geld.

Is het mogelijk om lege bedden te gebruiken voor andere doeleinden?

Dit is vooralsnog niet aan de orde.

Hoe wordt er rekening gehouden met de druk op zorgvoorzieningen en onderwijs?

In oktober 2023 zijn interviews afgenomen met zorgprofessionals en onderwijsinstellingen om hier een beeld van te krijgen. Bij locatieonderzoek houden we hier ook rekening mee. Ook kijken we naar kansen, zoals bijvoorbeeld scholen met te weinig leerlingen, die weer nieuwe aanwas krijgen, of dorpsvoorzieningen die met de komst van nieuwe inwoners beter in stand worden gehouden. 

Het college ziet overigens ook voordelen als zorgvoorzieningen, dagbesteding en bijvoorbeeld taallessen door het COA zelf worden georganiseerd, dan komt er minder druk op de voorzieningen voor inwoners.