Financieel fit

Wij willen u als inwoner de diensten blijven aanbieden die u van ons gewend bent. Samen met de commissie bekeken we hoe we dat voor elkaar krijgen. We onderzochten de besparingsmogelijkheden en welke reserves we kunnen inzetten. Het kon ook betekenen dat we sommige plannen wat moeten uitstellen. Of dat we prijzen moesten verhogen, bijvoorbeeld voor vergunningen. Op 7 november 2024 besloot de gemeenteraad dat de belastingen en leges stijgen met het vastgestelde inflatiepercentage van 4,93%. Deze minimale stijging is nodig omdat alles duurder wordt, ook voor de gemeente. 

Inkomsten van de gemeente

Wat krijgt de gemeente binnen aan geld? En wat gebeurt er nu de plannen van het kabinet doorgaan?

Verwachte inkomsten in 2025 zijn 170 miljoen euro. Deze zijn verdeeld over:

• 107 miljoen euro: het Rijk
• 33,6 miljoen euro: lokale heffingen
  • 17 miljoen euro: onroerendezaakbelasting
  • 11 miljoen euro: rioolheffing
  • 2,7 miljoen euro: overig
• 27,3 miljoen euro: overige inkomsten (bijdrage overige overheden, verkoop van gronden, huur- en pachtopbrengsten en overige baten
• 18,4 miljoen euro: onttrekkingen uit reserves

Iedere gemeente in Nederland krijgt ongeveer 60% van haar geld van het Rijk. De rest van het geld komt binnen via:

• gemeentelijke belastingen, bijvoorbeeld onroerendezaakbelasting;
• heffingen, bijvoorbeeld de riool- en reinigingsheffing;
• tarieven, bijvoorbeeld voor parkeren;
• leges, bijvoorbeeld de kosten die u de gemeente betaalt voor bouwvergunningen en paspoorten;
• eigen vermogen, bezittingen en bedrijven.

Minder geld van het Rijk

De gemeenten krijgen steeds meer taken, terwijl ze minder geld binnenkrijgen van het Rijk. Dit brengt ons in een lastige situatie. Zoals het er nu naar uitziet krijgen we in 2026 ongeveer € 100,- minder voor elke inwoner. 

In 2025 krijgt de gemeente West Betuwe 95,1 miljoen euro uit het gemeentefonds. In 2026 wordt dat 91,6 miljoen euro, als de plannen van het kabinet doorgaan. 

In totaal krijgt de gemeente West Betuwe dus 3,5 miljoen euro minder uit het gemeentefonds. Dat is een financiële uitdaging waar we ons nu al op moeten voorbereiden. En die vraagt om slimme oplossingen.

Taken van de gemeente

De gemeente heeft verschillende taken. Veel daarvan zijn verplichte, wettelijke taken. De gemeente hoeft niet alles zelf te doen. Sommige taken doen anderen in opdracht van de gemeente, bijvoorbeeld huisvuil ophalen.

• Burgerzaken: de gemeente houdt precies bij wie er in de gemeente woont. Ook voor officiële documenten zoals paspoorten en rijbewijzen kun je bij de gemeente terecht. Of als je gaat trouwen.
• Openbare orde en veiligheid: de burgemeester heeft het gezag over de politie en brandweer en kan ze inzetten als dat nodig is. Verder maakt de gemeente regels over bijvoorbeeld vuurwerk afsteken en sluitingstijden van cafés.
• Economische zaken: de gemeente zorgt voor mooie winkelstraten, goede bereikbaarheid van bedrijventerreinen en markten.
• Sociale zaken en werkgelegenheid: de gemeente probeert met Werkzaak Rivierenland zoveel mogelijk mensen aan het werk te krijgen. Die mensen waarbij dat niet lukt, krijgen een uitkering van de gemeente.
• Zorg, welzijn en volksgezondheid: de gemeente heeft allerlei taken op het gebied van zorg voor inwoners. Denk aan: thuiszorg en hulpmiddelen zoals rollators. Maar ook zorg voor kinderen die hulp nodig hebben. De GGD doet een ander deel van de taken.
• Asielbeleid en integratie: In opdracht van het Rijk moeten gemeenten asielzoekers met een tijdelijke verblijfsvergunning een plek geven.
• Onderwijs: gemeenten zorgen voor goede schoolgebouwen. Ook zorgt de gemeente dat leerlingen naar het speciaal onderwijs kunnen gaan.
• Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting: de gemeente maakt bestemmingsplannen waarin precies staat hoe een gebied eruit moet zien. Welke stukken zijn bestemd voor wonen, natuur of bedrijven? Ook maakt de gemeente afspraken met ontwikkelaars over woningbouw en houdt daar toezicht op.
• Verkeer en vervoer: gemeenten zorgen voor het aanleggen en onderhouden van straten, voetpaden, parkeerterreinen en fietsroutes.
• Milieubeheer: de gemeente zorgt ervoor dat huisvuil wordt opgehaald en regelt milieuvergunningen voor bedrijven. Illegaal afval ruimen we op.
• Cultuur, sport en recreatie: de gemeente geeft subsidies aan bijvoorbeeld dorpshuizen, (sport)verenigingen en recreatie.

Geld met een label

Veel taken van de gemeente staan in de wet en zijn verplicht. Daarom liggen ook veel uitgaven van een gemeente vast. Je kunt zeggen dat er een label aan hangt. De gemeente kan het dus niet zomaar gebruiken voor andere dingen. Er is ook geld waar de gemeente vrij over kan beslissen. Dat noemen we de vrije beleidsruimte.

Als gemeente hebben we 80% geld voor wettelijke/verplichte taken en 20% vrij te besteden.

Doelen

Ieder college stelt doelen vast die het in vier jaar wil halen. Die staan in het coalitieakkoord. Ook maakt de gemeente ieder jaar een begroting. Daarin staat hoe de zij het geld wil gaan besteden. In de vergadering van de gemeenteraad wordt zo’n begroting besproken en vastgesteld. In West Betuwe bestaat de begroting uit verschillende programma’s:

• Besturen: goede dienstverlening voor inwoners, kerngericht werken, veilige woon- en leefomgeving.
• Wonen: meer woningen bouwen, aandacht voor duurzaamheid, goede bereikbaarheid van de dorpen.
• Werken: aantrekkelijk zijn en blijven voor ondernemers, zoveel mogelijk mensen aan werk helpen, inwoners met schulden helpen.
• Leven: uitvoering van kernagenda’s, samen met inwoners en andere partners werken aan levendige kernen, zorg voor goede scholen en kinderopvang.
• Omzien: passende en betaalbare zorg en ondersteuning voor iedereen die dat nodig heeft, langer zelfstandig thuis wonen, meer inwoners doen actief mee.
• Algemeen/reserve.

Uitgaven van de gemeente

Waar geeft de gemeente geld aan uit?

• 7,1 % (13,3 miljoen): Besturen
• 21,4 % (39,9 miljoen): Wonen
• 10,2 % (19 miljoen): Werken
• 26,2 % (48,9 miljoen): Leven
• 19,2 % (35,9 miljoen): Omzien
• 16 % (29,9 miljoen): Algemeen/reserve

Doordat de gemeenten extra taken krijgen en steeds minder inkomsten vanuit het Rijk, kan helaas niet alles meer. In het najaar van 2024 moest de gemeente daarom keuzes maken. Een speciale commissie met gemeenteraadsleden dacht met ons mee. De gemeenteraad nam een besluit over de keuzes op 7 november 2024.

Begroting 2025

Gemeenten stellen ieder jaar een begroting op. Daarin staat welke plannen zij voor het komende jaar hebben, wat die plannen kosten en welke inkomsten zij verwachten. We krijgen minder geld van het Rijk. Daarom onderzochten wij waar we kunnen besparen en welke reserves we kunnen inzetten. Alle afdelingen binnen de gemeente deden daarvoor voorstellen. Hierbij brachten zij in beeld welke gevolgen deze voorstellen hebben voor de inwoners. Het college koos uit deze voorstellen voor het dekkingsplan van de begroting. Zij keek daarbij vooral naar de onderwerpen waar de inwoners het minste last van hebben. Uiteindelijk besloot de gemeenteraad welke bezuinigingen doorgaan en welke niet. 

Auditcommissie plus

De auditcommissie plus is een adviescommissie die bestaat uit raadsleden. Zonder politieke voorkeuren denken zij mee met het College over het proces van Financieel Fit West Betuwe.