14 mei 2024 - Geen taken zonder knaken - Column van de burgemeester

14 mei

Geen taken zonder knaken 

Deze maand is de periode dat gemeenten terugkijken op het afgelopen jaar. En vooruitkijken naar het aanstaande jaar. Dit jaar komt er nog iets bijzonders bij. Gemeenten hebben een soort halfbakken afspraak met het Rijk over hun financiën. 

De jaarrekening gaat over het afgelopen jaar. Er is vaak een mix van financiële mee- en tegenvallers. Pas met het eindrapport van de accountant is duidelijk of er onder aan de streep een plus of een min komt te staan. Een overschot komt soms door extra geld van het Rijk. Of doordat er vertraging is opgetreden bij het uitvoeren van gemaakte afspraken. Een tekort op een bepaald onderdeel bijvoorbeeld omdat er onverwachte extra uitgaven waren. De gemeenteraad beoordeelt begin juli het eindresultaat van de jaarrekening en het jaarverslag.

De gemeente kijkt in de maanden mei en juni ook vooruit naar het nieuwe jaar. Ze maakt de eerste opzet voor uitgaven en inkomsten. Alle wensen worden op een rij gezet. Deze kunnen lang niet allemaal worden ingewilligd. Of omdat de kosten te hoog zijn of omdat de uitvoering te veel personele inzet vraagt. Uiteindelijk moeten de wensen ook betaald worden met verwachte inkomsten. Dit proces van wikken en wegen noemen we soms oneerbiedig het schrapfestijn. De gemeenteraad stelt begin juli de kaders vast. 

Dit jaar speelt er nog iets bijzonders. In 2026 zouden de inkomsten van alle gemeenten in Nederland samen met maar liefst drie miljard euro dalen. Daarom spreken we in gemeenteland over een financieel ravijn in 2026. Half april maakten de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en het Rijk een soort afspraak om de schade iets te beperken. Als ik het optel en aftrek, zijn er beloften voor ongeveer een miljard. 

Ik ga u niet vermoeien met een precieze uitleg. Dat vraagt hogere wiskunde. Maar er is dus nog een gat van twee miljard. En het ravijn is er in 2025 in plaats van 2026. Omdat de komst van een nieuw kabinet nog steeds onzeker is, is de financiële toekomst van gemeenten dat ook. Gemeenten worden dus gedwongen om na te denken over forse bezuinigingen. Daarom zeggen gemeenten steeds duidelijker: geen taken zonder knaken. Anders gezegd: boter bij de vis voor uitvoering van wettelijke opdrachten.