10 januari 2023 - nieuwjaarstoespraak

Nieuwjaarstoespraak - 10 januari

Beste raadsleden, collegeleden, medewerkers, partners van de gemeente, inwoners, beste toehoorders,

Van harte welkom bij deze nieuwjaarsreceptie van de gemeente West Betuwe in de Burcht van Haeften. Goed om u allemaal hier vanavond te ontmoeten. Heel fijn dat dit weer kan. De laatste receptie was immers drie jaar geleden. Vorig jaar zaten we nog in een lockdown. 
Vanaf deze plaats wens ik u en uw dierbaren alle goeds toe voor het jaar 2023. Uiteraard hoop ik ook dat we samen de goede dingen kunnen doen voor onze mooie gemeente. Ik voeg er persoonlijk aan toe dat ik hoop dat de zegen van de HEERE God op ons werk mag rusten.

Jaarwisseling

Tijdens de jaarwisseling was het in onze gemeente iets rustiger dan in voorgaande jaren. Er waren geen openbare ordeverstoringen en de ME hoefde niet te komen. Dat is positief. Maar daartoe hebben we wel heel veel uit de kast moeten halen. Er zijn intensieve contacten geweest met individuele personen en groepen. Medewerkers van de gemeente en collega’s van het jongerenwerk, de politie en de brandweer dachten mee over lokale initiatieven. Dit om te bekijken wat er onder welke voorwaarden mogelijk zou zijn aan een zogenoemd vreugdevuur of andere activiteit. Vooral de laatste dagen haalden we preventief containers vol aan brandbaar materiaal weg. Ik verbaas me erover dat als het ware ‘uit het niets’ zo veel pallets en andere spullen tevoorschijn komen. Er zijn blijkbaar mensen die op kosten van de gemeenschap van hun rotzooi af willen. Gelukkig konden politie en gemeente in nauwe samenwerking ook voorkomen dat in een van onze dorpen een soort oorlogschaos zou ontstaan. 

Ik ben blij dat er ook veel goed ging. Veel dank voor de inzet van alle betrokkenen. 
Maar dan toch… Als ik foto’s zie van gaten in het asfalt in Heukelum, opgeblazen prullenbakken in Meteren, een tafeltennistafel in Haaften die echt hufterproof is, maar nu compleet aan gort geslagen is, verkeersborden die ontzet zijn... Hier is sprake van wetteloos gedrag. Van een houding dat je op één dag alle normale regels aan je laars mag lappen en de publieke ruimte mag slopen. Wat kunnen we als samenleving hieraan doen? Het zou mooi zijn als ‘iedereen’ zich hiervoor verantwoordelijk voelt. Van jong tot oud. Een indringend gesprek hierover zou meer moeten opleveren dan een oeverloze discussie over een vuurwerkverbod of niet. Zo, dat moest ik toch even kwijt.

Oorlog Oekraïne

Hoe is het jaar 2022 de geschiedenis ingegaan? In mijn beleving als het jaar van de oorlog in Oekraïne. Volgens mij was iedereen in februari verbijsterd dat het ondenkbare toch gebeurde. Oorlog aan de oostkant van Europa. Er kwam al snel een grote vluchtelingenstroom op gang naar het westen. Velen werden in ons land en ook in onze gemeente onthaald met de gedachte dat het van niet al te lange duur zou zijn. Maar op dit moment verblijven ruim 86.000 Oekraïners in ons land. In onze gemeente vingen en vangen we rond de 300 mensen op in gemeentelijke opvanglocaties. Daarnaast verblijven er ongeveer 140 mensen bij particulieren. Ik heb buitengewoon veel waardering voor alle inspanningen die onze inwoners, vrijwilligers, kerkelijke gemeenten, scholen, onze medewerkers en die van Welzijn West Betuwe doen om opvang, onderwijs en sociale activiteiten zo goed mogelijk te laten verlopen. Hier laten we concreet zien hoe we door goede samenwerking heel veel voor elkaar kunnen krijgen. 

Opvang asielzoekers

Een deel van het afgelopen jaar was het vraagstuk van de opvang van asielzoekers bijna dagelijks in het nieuws. Onze gemeente nam haar verantwoordelijkheid met de tijdelijke crisisnoodopvang in het dorpshuis in Vuren. Na het bekend worden van de beslissing en voorafgaand aan de ingebruikneming was er een vurige discussie, die soms wel erg persoonlijk werd gemaakt. Na afloop, eind december, konden we echter de conclusie trekken dat de opvang nagenoeg vlekkeloos was verlopen. Ik ben ervan overtuigd dat de tijdelijke bewoners de rust hebben gehad, die zij zo dringend nodig hadden. Ook hier verdienen de vele vrijwilligers en betrokkenen een compliment voor hun inzet om activiteiten te organiseren. Dat was top! 

Alle inspanningen rond de opvang van Oekraïners en asielzoekers illustreerden trouwens dat we als organisatie er niet zomaar even zulke omvangrijke klussen bij kunnen doen. Soms moesten we keuzes maken en prioriteiten stellen. 

Kosten levensonderhoud

2022 was het jaar waarin het vierde kabinet Rutte aantrad. Mede vanwege de oorlog in Oekraine was een deel van het regeerakkoord al snel achterhaald. De sociale en economische gevolgen waren en zijn zo heftig dat er omvangrijke steunmaatregelen kwamen. Dit terwijl die in het kader van de coronapandemie nog maar net waren afgebouwd. Door de inflatie stegen de kosten van levensonderhoud voor het eerst sinds jaren zeer fors. De stijging van energieprijzen was zelfs buitensporig. Onzekerheid was en is een sleutelwoord. Hoe werken de kostenstijgingen uit voor bouwprojecten en ook voor gemeentelijke projecten? Vooral bij de kosten voor gas en elektriciteit merken we de gevolgen concreet. Inwoners en ondernemers doen een beroep op ondersteuning. Beheerders van sportvoorzieningen en dorpshuizen luiden de noodklok. Een gezonde exploitatie is cruciaal voor hun voortbestaan. En dat is op zichzelf weer van groot belang voor de sociale samenhang in onze kernen.

Problematiek landelijk gebied

Een ingewikkeld vraagstuk dat veel agrarische ondernemers bezighoudt, is de discussie over de toekomst van het landelijk gebied. Hierbij gaat het om de goede balans tussen een duurzaam perspectief voor agrarische bedrijven en behoud en versterking van natuurwaarden. Wat mij betreft gaat het dus niet om economie óf ecologie. Het gaat wel om een afgewogen pakket aan maatregelen voor de korte en lange termijn. Zodat er duidelijkheid en hopelijk ook rust komt na alle onrust en protesten die we hebben meegemaakt. 

Gemeenteraadsverkiezingen

2022 was uiteraard het jaar van de gemeenteraadsverkiezingen. Landelijk waren er grote verschuivingen. Ook in onze gemeente was de trend duidelijk zichtbaar van vergroting van het aandeel van lokale politieke partijen. Een verkiezing levert altijd winnaars en verliezers op. En dus zowel euforie als teleurstelling. 
Negen nieuwe raadsleden voegden zich bij 22 leden die hun termijn mochten prolongeren. Na heel korte tijd kwam een nieuw coalitieakkoord tot stand met als motto In Beweging. Met lef, creativiteit, omdenken en mensgerichtheid als sleutelwoorden. Eind april startte het college in vernieuwde samenstelling. De gemeenteraad, het college en de ambtelijke organisatie hebben hard gewerkt. Het coalitieakkoord is verwerkt in een uitvoeringsprogramma. De financiële gevolgen zijn opgenomen in de begroting. 

Uiteraard was dit niet het enige gespreksonderwerp. Tijdens twaalf besluitvormende vergaderingen kwam een scala aan bespreekpunten, moties, rondvraagpunten langs. Veel besluiten werden eensgezind of met een duidelijke meerderheid genomen. Verwacht vanavond geen overzicht, want dat zou altijd selectief zijn. 

Lief en leed

We hebben de neiging om bij een terugblik positieve zaken in de schijnwerpers te zetten. Tegelijkertijd zijn we ons ervan bewust dat ook ingrijpende en verdrietige dingen hebben plaatsgevonden. Ik denk aan het leed van onze Oekraïense medeburgers. Ik noem ook het familiedrama in Geldermalsen dat in mei de betrokken gemeenschap ontzette. Ik werd en word er stil van als ik de impact tot me door laat dringen. 
Ik hoorde van lief en leed bij inwoners, bijvoorbeeld bij jubilerende echtparen. Ik was blij met de zeventien mensen die een Koninklijke onderscheiding ontvingen voor hun verdiensten voor de samenleving. 
Bij dit soort gelegenheden droeg ik met veel plezier de nieuwe ambtsketen die een mooie verbeelding is van de eigenheid van onze 24 dorpen en twee stadjes en die letterlijk uitdrukking geeft aan hun onderlinge verbondenheid.

Wat is bereikt in 2022?

Op het brede gebied van gezondheid, welzijn en sport is gas gegeven op de uitvoering van eerder vastgestelde plannen. Extra activiteiten voor jongeren, aandacht voor sport en bewegen, extra aandacht voor ontmoeting en elkaar kennen en begrijpen bij het voorkomen van eenzaamheid en uitsluiting. Het bruiste weer van activiteiten. Je merkte dat iedereen er na de coronaperiode naar uitkeek.

De bouw van de brede school in Spijk is gestart. De gemeente investeerde fors in de verbetering van het binnenklimaat in het hoofdgebouw van de Lingeborgh in Geldermalsen.

Met de woningbouwprojecten maakten we voortgang. De Plantage in Meteren is nu voor de helft klaar. We hebben er nog ongeveer 750 woningen te gaan. In Rumpt startte een project voor ongeveer 30 woningen. En plan Lingedonk in Geldermalsen ging de laatste fase in. De plannen voor twee forse projecten in Beesd beginnen vorm te krijgen. Deze opsomming is zeker niet compleet, maar geeft goed aan dat we de beweging te pakken hebben. 

Na bijna vier jaar is in maart het project Spooromgeving Geldermalsen feestelijk afgesloten met de opening van het vernieuwde station door staatssecretaris Heijnen. Het was niet alleen een stevige investering in een betere beweging in de zin van doorstroming op het spoor, maar ook in een veilige omgeving tussen Geldermalsen en Tricht. 

De herinrichting van de jachthaven en het Lingepark in Geldermalsen zijn bijna gereed.

Voor alle kernen zijn er kernagenda’s opgesteld, samen met inwoners. Daarmee zijn de ideeën over de dagelijkse leefomgeving uitgeschreven. 

Er zijn kaders bepaald voor ontwikkelingen op het gebied van energietransitie en klimaatadaptatie. Deze hebben voor een deel ook al concreet invulling gekregen. 

Het gebouw van de Fruit Tech Campus staat op een bijzondere plek. In een omgeving die zich hopelijk de komende jaren ontwikkelt tot het hart van het bedrijfsleven dat verbonden is aan de fruitteelt. Ik vind het heel positief dat de nauwe samenwerking tussen overheden, onderwijs en bedrijfsleven, die leidde tot de FTC, zo’n geweldige dynamiek met zich meebrengt. Het helpt zeker bij de verdere profilering als dé fruitgemeente van Nederland. 

Complimenten aan iedereen die heeft bijgedragen aan onze resultaten. 

Wat te doen in 2023?

Er staat dit jaar veel op stapel. Het college werkt vol enthousiasme aan het realiseren van de ambities. 
Daarbij kijk ik uit naar vele goede ontmoetingen in – om zo te zeggen - alle hoeken en gaten van onze gemeente. U weet wel: Stoop op de stoep. Het college en de gemeenteraad zullen zeker ook onze kernen gaan aandoen. 

We verlangen naar de voltooiing van de vernieuwbouw van het gemeentehuis. Het huis van de democratie, van waaruit we weer gaan besturen en politiek bedrijven. En waar ook de dienstverlening aan onze inwoners, bedrijven en instellingen plaats gaat vinden. 

We gaan hoogstwaarschijnlijk de opdracht geven voor de bouw van de nieuwe gemeentewerf in Rumpt. Een uniek project omdat we de werf samen met het steunpunt van de provincie gaan bouwen. 

Hopelijk geeft de gemeenteraad goedkeuring aan de realisatie van Fruit Village, een van de pilots voor grootschalige huisvesting van internationale medewerkers.

Een van de uitdagingen op het gebied van bouwen ligt in de huisvesting van bijzondere doelgroepen. Zoals mensen die acuut een woning nodig hebben. En statushouders die aan onze gemeente worden toegewezen en de blijvende stroom asielzoekers, waarvoor nieuwe wetgeving op komst is.

Dit zijn slechts enkele onderwerpen. Er zou nog veel meer te noemen zijn.

Vertrouwen

Er is veel discussie over het vertrouwen tussen de overheid en de inwoners. Ik begrijp dat, omdat er in de achterliggende jaren, vooral in een aantal dossiers op landelijk niveau, dingen zijn gebeurd waarvoor men zich moet schamen. Gezaghebbende instellingen zoals het Sociaal en Cultureel Planbureau en de Raad voor het Openbaar Bestuur hebben onderzoek gedaan naar de vraag wat nodig is om het vertrouwen in de overheid terug te winnen. Het SCP stelt dat rechtvaardigheid, betrouwbaarheid en integriteit in het handelen voorop moet staan. De ROB heeft het over het investeren in bekwaamheid, betrouwbaarheid en betrokkenheid van de overheid.

Het laatste woord is er zeker niet over gezegd. Ik vind het een mooie uitdaging in ons beleid en ons handelen concreet te werken aan de genoemde begrippen. Zeggen wat je doet; noem het uitleggen en verantwoorden. En doen wat je zegt. Met andere woorden: beloften nakomen of uitleggen waarom iets bij nader inzien toch niet kan. Er is ook voor ons gemeentebestuur werk aan de winkel!

Eerste lustrum

De gemeente is het vijfde levensjaar ingegaan. We zijn op weg naar het eerste lustrum. Omdat we een fruitgemeente zijn, dacht ik erover hoe dat met jaarringen werkt in de teelt. Ik ontdekte dat een fruitboom zijn eerste vruchten gaat geven wanneer deze tussen de drie en vijf jaar oud is. 
Als ik bij wijze van spreken de gemeente als fruitboom zie, dan zou je kunnen zeggen dat er in de achterliggende periode na de planting veel zorg is besteed. We zorgden voor een goede worteling. We zorgden voor voldoende vocht. We dachten na over een goede bodembedekking rond de boom. We hebben voortdurend aandacht voor de juiste structuur en groei. Soms moeten er takken weg. Soms moet er rond de wortels iets gebeuren. Ook op andere manieren helpen we de natuur een handje. Of moeten we aan schadebestrijding doen. Na verloop van tijd staat de boom stevig. Is er sprake van de goede vorm. Een boom in optimale conditie om op de bestemde tijd lekkere vruchten voort te brengen. Na de eerste vruchten heeft de boom definitief zijn bestaansrecht bewezen. 

Laten we op weg naar het eerste lustrum er alles aan doen om een mooie eerste oogst te hebben. 

Het gevaar van een vergelijking is dat zij ergens mank gaat. Daarom stop ik er nu mee. Een andere keer kunnen we het misschien hebben over de bloesem, bladeren en allerlei andere kenmerken.

Ik wens ons allen een vruchtbaar jaar 2023. Laten we in beweging blijven!